หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 หรือสงครามมหาเอเชียบูรพาสิ้นสุดลง  มีทหารไทยจำนวนมากได้ถูกปลดปล่อยในการจากเป็นทหาร  จึงได้มีเสียงเรียกร้องขอให้ทาง
ราชการพิจารณาให้ความช่วยเหลือ
 ดั้งนั้น  ในปี พ.ศ. 2490  กระทวงกลาโหมอันเป็นหน่วยงานที่มีหน้าที่รับผิดชอบในด้านนี้โดยตรง  จึงได้จัดตั้งหน่วยงานขึ้นเพื่อให้ความช่วยเหลือแก่ทหารที่กลับจากการปฏิบัติการรบ และช่วยเหลือครอบครัวทหารที่เสียชีวิตในการรบ  แต่ก็ยังเป็นหน่วยงานที่ยังไม่เป็นทางการ
 ต่อมา  กระทรวงกลาโหมได้เสนอพระราชบัญญัติจัดตั้งองค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึกขึ้น  โดยได้ผ่านการเห็นชอบทางรัฐบาล  และได้มีการประกาศไว้ในราชกิจจานุเบกษา  เมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2491 จึงได้ยึดถือเอาวันที่ 3 กุมภาพันธ์ทุกปี  เป็นวันทหารผ่านศึก  โดยมีพลโท  ชมะบูรณ์  ไพรีระย่อเดช  เป็นผู้อำนวยการคนแรก
 ในปี พ.ศ. 2510  องค์การทหารผ่านศึกได้ปรับเปลี่ยนฐานะมาเป็นองค์การเพื่อการกุศลของรัฐ  และเป็นนิติบุคคลตามกฎหมาย  โดยได้รับเงินอุดหนุนจากกระทรวงกลาโหม  และเงินที่รัฐบาลกำหนดให้เป็นครั้งคราว
 ภารกิจหลักขององค์การทหารผ่านศึก  ได้แก่  การให้การสงเคราะห์แก่ทหารที่ผ่านการปฏิบัติการรบ  และครอบครัวของทหารที่ปฏิบัติการรบซึ่งแบ่งออกเป็น 6 ประเภทคือ
1. การสงเคราะห์ทางด้านสวัสดิการ  เป็นการสงเคราะห์เกี่ยวกับเรื่องทั่วๆไป  ที่อยู่อาศัย  การศึกษา  ตลอดจนให้ความช่วยเหลือด้านอวัยวะเทียม
2. การสงเคราะห์ทางด้านอาชีพ  โดยการฝึกอบรมและการฝึกอาชีพให้ความช่วยเหลือในด้านการทำงาน  จัดหางานให้ทั้งในประเทศและต่างประเทศ
3. การสงเคราะห์ด้านนิคมเกษตรกรรม  จัดสรรที่ทำกินในด้านเกษตรกรรมให้  และให้ความช่วยเหลือทางด้านเครื่องมือและวิชาการ
4. การสงเคราะห์ด้านกองทุน  โดยการจัดหาเงินทุนให้สมาชิกขององค์การทหารผ่านศึก  ได้กู้ยืมไปประกอบอาชีพ
5. การสงเคราะห์ด้านการรักษาพยาบาลให้แก่สมาชิก  โดยไม่คิดมูลค่า
6. ให้มีการส่งเสริมสิทธิของทหารผ่านศึก  โดยการขอสิทธิพิเศษในด้านต่างๆ  ให้แก่ทหารผ่านศึก  เช่น  การขอลดค่าโดยสาร  เป็นต้น
ในวันที่ 3 กุมภาพันธ์  ของทุกปี  ได้มีการจัดงานเฉลิมฉลองเพื่อเป็นเกียรติแก่ทหารผู้เสียสละแม้กระทั่งชีวิต เพื่อปกป้องผืนแผ่นดินไทยและอธิปไตยของชาติ

ที่มา : วรนุช  อุษณกร.  ประวัติวันสำคัญที่ควรรู้จัก.  โอเดียนสโตร์,2538.