หนังสือสมานมิตร

| หนังสือสมานมิตร | ประวัติหนังสือสมานมิตร | วัตถุประสงค์ของหนังสือสมานมิตร | รูปแบบของหนังสือสมานมิตร |

...............หนังสือสมานมิตร นับเป็นหนังสืออนุสรณ์ประจำโรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย ซึ่งนักเรียนแต่ละรุ่นได้จัดพิมพ์ขึ้น เป็นหนังสือที่เป็นความรัก ความผูกพัน สาระความรู้ไว้อย่างพร้อมมูล

...............ก่อนที่จะมีหนังสือสมานมิตรนั้นได้มีหนังสือพิมพ์ของโรงเรียนก่อนแล้ว ในครั้งแรกนั้นมีชื่อว่าหนังสือ "สวนกุหลาบ" เกี่ยวกับเรื่องนี้รองอำมาตย์โทขุนวรวุฒิพิเศษ (บุญ เทวะผลิน) อาจารย์ฝ่ายปกครองในสมัยนั้นซึ่งเป็นผู้รับผิดชอบในการจัดทำหนังสือได้มีจดหมายลงวันที่ 18 ธันวาคม 2437เรียนรองอำมาตย์เอกหลวงอนุพันธ์สิศยานุศิษย์พนักงานจัดการแขวงตะวันออกเหนืออธิบายความว่า"เรื่องหนังสือสวนกุหลาบนี้ได้จัดขึ้นตั้งแต่พุทธศักราช 2455 นายสาโรจน์เป็นหัวหน้า โดยอาจารย์ใหญ่ให้พิมพ์อัดใช้สำหรับพิมพ์ออกเป็นรายปักษ์ ครั้นถึงศก 2456 นายสาโรจน์ต้องออกไปเรียนวิชาครู ณ ประเทศยุโรป นายพรต นายป่อ เป็นผู้รับจัดการต่อไป พิมพ์เป็นเล่มตลอดมา ต่อมานายพรตนายป่อ ไปเรียนครู ณ ประเทศยุโรป จึงได้มอบการนี้ให้แก่นายเล็ก นักเรียนชั้นมัธยมปีที่ 7" จึงน่าจะกล่าวได้ว่าหนังสือ "สวนกุหลาบ" เล่มแรกออกในปี 2455 โดยมีคณะ นักเรียนดังกล่าวเป็นผู้จัดทำ ซึ่งจัดทำได้เพียง 3 เล่มเท่านั้น เมื่อนายเล็กรับงานต่อกลับประสบปัญหาในการจัดทำอย่างมากทำให้หนังสือนี้หยุดชะงักไประยะหนึ่ง ด้วยนายเล็กเป็นเพียงนักเรียนไม่สามารถจัดการต่อไปได้ จึงขอให้รองอำมาตย์ตรีนายช่วน ครูให้ช่วยเหลือ นอกจากนี้ยังมีนายฮวด นายนวล ซึ่งเป็นผู้ให้การสนับสนุนอีกด้วย บุคคลทั้งสี่ซึ่งเป็นผู้จัดทำหนังสือสวนกุหลาบขึ้นอีกครั้งหนึ่ง โดยออกเป็นรายเดือน ธันวาคม 2457 เป็นต้นไป ขายปลีกเล่มละ 35 สตางค์ ถ้ารับเป็นปีคิดปีละ 4 บาท หนังสือเล่มนี้เป็นหนังสือสวนกุหลาบเล่ม 4 สำหรับเหตุผลที่จำเป็นต้องพิมพ์หนังสือสวนกุหลาบขึ้นอีกก็เพราะการพิมพ์ในครั้งก่อนได้มีผู้บอกรับไว้หลายราย แต่เจ้าของเงินยังรับหนังสือไม่ครบจึงจำเป็นต้องพิมพ์หนังสือเพื่อมอบให้บุคคลเหล่านั้น แม้จะขาดทุนก็ตามด้วยเกรงจะเกิดความเสื่อมเสียแก่ชื่อเสียงของโรงเรียนเป็นสำคัญ การออกหนังสือสวนกุหลาบในครั้งนั้นมีอาจารย์ฝ่ายปกครองเป็นผู้ตรวจทาน และได้ทำหนังสือขออนุญาตต่อแผนการศึกษากระทรวงธรรมการด้วย
...............ต่อมาได้มีการพิมพ์ "หนังสือพิมพ์สวนกุหลาบวิทยา" ขึ้นเป็นหนังสือรายเดือน ได้จดทะเบียนตามพระราชบัญญัติว่าด้วยการสมุดเอกสารและหนังสือพิมพ์ พ.ศ. 2465 (สำหรับหนังสือสวนกุหลาบเข้าใจว่าจะเลิกพิมพ์แล้ว จึงได้เกิดหนังสือพิมพ์สวนกุหลาบวิทยาขึ้นแทน ลักษณะหนังสือใช้พิมพ์อัด (พิมพ์บล็อค) ปกหนาพิมพ์สองสีจะมีสีไปเรื่อย ๆ ทุกเดือน รูปแบบหน้าปกเหมือนกันตลอด ขนาดของหนังสือเท่าที่ทราบคือ ความหนาโดยเฉลี่ย 95 หน้า (ภายหลังมีการเปลี่ยนแปลงขนาดและความหนาของหนังสือ) ลงพิมพ์เรื่องเกี่ยวกับโรงเรียนเรื่องราวภาษาอังกฤษเรื่องน่ารู้ทั่วไปในช่วงนั้น ๆ มีโฆษณาบ้าง ราย สองราย สิ่งที่ลงพิมพ์ทุกฉบับคือเตือนเรื่องกำหนดเวลา ชำระเงินค่าเล่าเรียน การคัดชื่อออกและลาออกของนักเรียน สำหรับฉบับที่ 12 ออกเดือนมีนาคมของทุกปี เรียกว่าฉบับอนุสรณ์ของนักเรียนชั้นมัธยมบริบูรณ์ (ฉบับอนุสรณ์นี้คาดว่าเริ่มทำในปี 2475 เป็นฉบับแรก) มีรูปหมู่ของนักเรียนแต่ละห้องสลับไปกับบทความ หนังสือสวนกุหลาบวิทยาลัย ฉบับอนุสรณ์ได้จัดพิมพ์พิเศษเป็นประเพณีสืบมา
...............เหตุผลในการจัดพิมพ์สวนกุหลาบวิทยา ฉบับอนุสรณ์ ความว่า "...ตามปกตินักเรียนชั้น ม. 8 ก็เป็นปีสุดท้ายของโรงเรียน เมื่อสิ้นปีต่างก็แยกย้ายกันไปสิ้น เมื่อกระนี้อะไรจะมาดีไปกว่าเราจะร่วมมือกันทำอะไรให้เป็นอนุสรณ์ขึ้นสักอย่างหนึ่งเป็นส่วนรวมเพื่อจะได้เป็นอนุสรณ์แค่สำนักศึกษา เป็นอนุสรณ์แค่ครู-อาจารย์ และเป็นอนุสรณ์แค่พวกเราชาวสวนกุหลาบโดยทั่วหน้า…" สำหรับลักษณะของสวนกุหลาบวิทยาฉบับอนุสรณ์กล่าวได้ว่า "…ถึงพร้อมด้วยความน่ารักน่าเอ็นดูทุกประการพร้อมทั้งเรื่องบันเทิงคดี สารคดีอันเกี่ยวด้วยสาร ประโยชน์ อุดมคติ และวรรณวิจิตร ในหนังสือเล่มนี้จะเพิ่มเติมความงามพิเศษ นอกเหนือไปจากฉบับธรรมดามากหลาย มีหน้าปกและภาพแทรกหรูหรา "… ส่วนวิธีการจัดทำก็คือได้เชิญผู้ที่มี ประสบการณ์ทางด้านนี้มาเป็นที่ปรึกษา เช่น เชิญคุณหลวงวิศาลดรุณกร บรรณาธิการหนังสือพิมพ์สวนกุหลาบวิทยา มาเป็นประธานอนุเคราะห์ เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีตัวแทนห้องต่าง ๆ เป็นอนุกรรมการต้นทุนการจัดทำได้มาจากครู-อาจารย์ และนักเรียนที่ร่วมใจกัน จึงนับได้ว่าสวนกุหลาบวิทยาฉบับอนุสรณ์นี้แหละคือที่มาแห่งหนังสืออนุสรณ์สมานมิตรโดยแท้
...............ในปีต่อ ๆ มาก็ยังคงมีการจัดพิมพ์หนังสืออนุสรณ์ดังกล่าวอีก (เข้าใจว่าหนังสือที่ออกเป็นรายเดือนก็คงจะงดไปด้วยเหตุผลทางด้านทุนและผู้ดำเนินงานเป็นสำคัญ ในปี 2481 ได้มีการปรับปรุงหนังสือให้มีมาตรฐานดียิ่งขึ้นในรูปแบบที่เด่นชัดกว่าอนุสรณ์เล่มอื่น ๆ มีชื่อใหม่ว่า "อนุสรณ์สวนกุหลาบ" ภายในเป็นกระดาษปอนด์ภายนอกพิมพ์ด้วยระบบพิมพ์อัด (พิมพ์บล็อค) มีภาพทั้งสีและขาวดำประกอบ กล่าวได้ว่าเป็นต้นแบบของหนังสือสมานมิตรเล่มต่อ ๆ มาเลยทีเดียว
...............จากหนังสืออนุสรณ์สวนกุหลาบในปี 2481 เป็นต้นมา ได้มีการจัดพิมพ์หนังสืออนุสรณ์ขึ้นอีกหลายเล่ม ชื่อหนังสือก็อาจจะแตกต่างกันออกไป จนในที่สุดก็ได้ชื่อว่าหนังสือ "สมานมิตร"

...............การจัดทำหนังสือสมานมิตรนี้เพื่อเป็นหนังสืออนุสรณ์ของนักเรียนในแต่ละรุ่น

...............หนังสือสมานมิตรเล่มแรก ๆ นั้น คงเป็นหนังสืออนุสรณ์ธรรมดาเป็นหนังสือปกอ่อน มีความหนาไม่มากนัก พิมพ์ด้วยกระดาษบรู๊ฟมีภาพขาวดำประกอบอยู่ประปรายขนาดของรูปเล่มไม่แน่นอนตามแต่คณะผู้จัดทำจะเห็นสมควรในระยะหลัง ๆ หนังสือสมานมิตรได้พัฒนาขึ้นมาใหม่ในรูปแบบที่แปลกไปกว่าเดิม คือ จัดพิมพ์ด้วยระบบออฟเซททั้ง 4 สี, 2 สี และสีเดียวตามแต่งบประมาณจะอำนวยให้ ขนาดรูปเล่มอยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน ภาพประกอบเป็นภาพสีมากขึ้น

...............สำหรับเนื้อหาหนังสือสมานมิตรนั้น จะมีประวัติของโรงเรียน ประวัติหลวงพ่อสวนกุหลาบ ประวัติพ่อปู่สวนกุหลาบ รูปของคณาจารย์ และรูปของนักเรียนชั้นต่าง ๆ มีบทความ มีหน้ากิจกรรมด้านการเรียน และกิจกรรมต่าง ๆ

| ห้องสมุดสวนกุหลาบวิทยาลัย | สมานมิตร | งานสมานมิตร |